Risicobeoordeling in het kader van de CER-richtlijn: Waarom het essentieel is voor veiligheid en compliance

De CER-richtlijn (Critical Entities Resilience) is een Europese richtlijn die gericht is op het verbeteren van de weerbaarheid (veerkracht) van kritieke entiteiten. Deze richtlijn legt de nadruk op het identificeren en aanpakken van risico’s die de continuïteit en veiligheid van kritieke infrastructuren kunnen bedreigen. In deze blog bespreken we de rol van risicobeoordeling in het kader van de CER-richtlijn, waarom het zo belangrijk is, en hoe organisaties effectief kunnen voldoen aan de zorgplicht die voortvloeit uit deze richtlijn.

Wat is de CER-richtlijn?

De CER-richtlijn, formeel bekend als de Richtlijn (EU) 2022/2557 van het Europees Parlement en de Raad, is ontwikkeld om de weerbaarheid (veerkracht) van kritieke entiteiten binnen de Europese Unie te versterken. Dit omvat sectoren zoals energie, transport, gezondheidszorg, en digitale infrastructuur, die essentieel zijn voor de economie en het welzijn van de samenleving.

De richtlijn verplicht lidstaten om ervoor te zorgen dat deze entiteiten in staat zijn om verstoringen te weerstaan en snel te herstellen. Dit vereist een grondige risicobeoordeling, waarbij potentiële bedreigingen worden geïdentificeerd, beoordeeld en beperkt. Op nationaal niveau wordt de richtlijn verankerd in de Wet weerbaarheid kritieke entiteiten (Wwke).

Het belang van risicobeoordeling

Risicobeoordeling is een kernonderdeel van de zorgplicht die voortvloeit uit de CER-richtlijn. Het is het proces waarbij organisaties potentiële risico's identificeren die hun operaties kunnen beïnvloeden. Daarnaast wordt de waarschijnlijkheid en impact van deze risico's beoordeeld. Vervolgens moeten maatregelen worden geïmplementeerd om deze risico’s te beheersen. Dit is cruciaal voor het waarborgen van de continuïteit van diensten die essentieel zijn voor het functioneren van de samenleving.

Een grondige risicobeoordeling stelt kritieke entiteiten in staat om proactief te handelen. In plaats van te reageren op incidenten nadat ze zich hebben voorgedaan, kunnen organisaties potentiële bedreigingen eerder identificeren en maatregelen nemen om de kans op verstoringen te minimaliseren. Dan hoeft minder beroep gedaan te worden op de meldplicht die voortvloeit uit de richtlijn.

Hoe voldoen aan de CER-richtlijn?

Om te voldoen aan de CER-richtlijn, moeten organisaties een systematische benadering volgen bij het uitvoeren van risicobeoordelingen. Hier zijn enkele stappen die kunnen helpen bij het voldoen aan de richtlijn:

1. Identificeer kritieke functies

Bepaal welke delen van de organisatie als 'kritiek' worden beschouwd. Dit kunnen systemen, processen, of infrastructuren zijn die essentieel zijn voor de bedrijfsvoering.

2. Betrek de business bij een bedrijfsimpactanalyse (BIA)

Een eerste stap voor een zorgvuldige risicobeoordeling is het uitvoeren van een BedrijfsImpactAnalyse (BIA). In een BIA inventariseer je hoe verschillende bedrijf kritische processen afhankelijk zijn van Security beheersmaatregelen en welke gevolgen bepaalde risico’s hebben op die processen en andere bedrijfsactiviteiten. Wat zijn thema’s om wakker van te liggen?

3. Analyseer potentiële bedreigingen

Identificeer externe en interne risico’s die de continuïteit van kritieke systemen of processen kunnen bedreigen. Denk hierbij aan natuurrampen, cyberaanvallen, terrorisme, sabotage, diefstal of zelfs operationele fouten. Wat is de impact als belangrijke beheersmaatregelen niet of onvoldoende functioneren?

4. Beoordeel risico's

Evalueer de waarschijnlijkheid van deze bedreigingen en de potentiële impact die ze zouden kunnen hebben op de kritieke functies. Dit helpt bij het prioriteren van welke risico's het meest urgent zijn. De risicobeoordeling en -score worden gebruikelijk geobjectiveerd op basis van tabellen Waarschijnlijkheid (kans) en Ernst (impact).

5. Implementeer beheersmaatregelen

Ontwikkel en implementeer strategieën om de geïdentificeerde risico’s te beheersen. Dit kan variëren van bouwkundige en elektronische oplossingen tot organisatorische maatregelen, zoals het ontwikkelen van beveiligingsprotocollen en noodplannen. Het doel is om te komen tot een uitgebalanceerde set beheersmaatregelen die het ‘restrisico’ verlagen tot een ‘acceptabel’ niveau.

6. Monitor en evalueer

Risico’s veranderen in de loop van de tijd. Daarom is het essentieel om de risicobeoordeling regelmatig te herzien en bij te werken en de maatregelen zonodig aan te passen , zodat deze in lijn zijn met de huidige dreigingen en kwetsbaarheden. Denk hier bijvoorbeeld aan vreedzame studentenprotesten die recent meer extreme vormen hebben aangenomen.

Uitdagingen en best practices

Het uitvoeren van een risicobeoordeling binnen de context van de CER-richtlijn brengt enkele uitdagingen met zich mee. Een van de grootste uitdagingen is het verkrijgen van accurate en up-to-date informatie over potentiële bedreigingen. Daarnaast kan het moeilijk zijn om een balans te vinden tussen kosten en de noodzaak om uitgebreide beveiligingsmaatregelen te implementeren. Om deze uitdagingen te overwinnen, kunnen organisaties best practices volgen zoals:

Samenwerken met externe experts

In sommige gevallen kan het nuttig zijn om externe deskundigen in te schakelen voor een objectieve beoordeling van de risico’s. Gekwalificeerde beveiligingsprofessionals kijken per definitie anders en meer objectief naar bedrijfsrisico’s. Vanuit hun brede kennis en ervaring spiegelen ze voortdurend aan relevante benchmarks. Bovendien zijn gespecialiseerde softwaretools beschikbaar die kunnen helpen bij het uitvoeren van risicobeoordelingen en het bijhouden van de voortgang van risicobeheersmaatregelen.

Continu leren en aanpassen

Het risicobeoordelingsproces moet een continu proces zijn waarbij lessen uit het verleden worden gebruikt om toekomstige bedreigingen beter te beheersen. De bekende PDCA-cyclus heeft zijn toegevoegde waarde niet verloren.

Conclusie

Risicobeoordeling is een cruciaal element van de CER-richtlijn en speelt een centrale rol in het waarborgen van de weerbaarheid (veerkracht) van kritieke entiteiten. Door een systematische en proactieve benadering te volgen, kunnen organisaties niet alleen voldoen aan de wettelijke vereisten, maar ook hun eigen weerbaarheid vergroten tegen een breed scala aan potentiële bedreigingen. Het einddoel is niet alleen compliance, maar het opbouwen van een organisatie die bestand is tegen zowel bekende als onbekende risico’s. Een organisatie die klaar is om de continuïteit van essentiële diensten te waarborgen, zelfs in tijden van crisis.